Pierwsze wzmianki o działaniach zorganizowanych grup ratowników górniczych na Górnym Śląsku datowane są na lata 70-te XIX wieku. Wraz z rozwojem przemysłu zaczęły też wtedy powstawać zakłady górnicze, które dostarczały węgiel – główny surowiec do napędzanych parą urządzeń, znajdujących się w fabrykach. Praca górnika od samego początku była nie tylko ciężka, ale też niebezpieczna. Dlatego wraz z rozwojem zakładów górniczych zaczęły się w nich organizować służby ratownicze. Czasami powstawały z inicjatywy samych górników, innym razem taki zastęp organizował właściciel zakładu górniczego. Powstające zespoły działały jednak samodzielnie. Brakowało scentralizowanej instytucji, która nadzorowałaby ich pracę. Brakowało też odpowiednich przepisów, które regulowałyby pracę zastępów ratowników górniczych.
W XIX wieku, kiedy zaczęły powstawać górnicze zastępy ratownicze, państwo polskie nie istniało. Górny Śląsk w całości należał do Prus. I to właśnie administracja niemiecka, jako jedna z pierwszych na świecie, stworzyła w 1900 roku prawo regulujące ratownictwo górnicze. Na jego mocy w okręgu górnośląskim powstała VI sekcja Brackiego Stowarzyszenia Zawodowego z siedzibą w Tarnowskich Górach. Samą decyzję o utworzeniu ośrodka nadzorującego działania wszystkich służb ratowniczych na Górnym Śląsku podjęto jednak dopiero po tragicznych wydarzeniach we francuskiej kopalni „Curriere” w 1906 roku, podczas których zginęło 1099 osób, w tym wiele dzieci. 22 września 1906 roku, podczas obrad zarządu VI sekcji Brackiego Stowarzyszenia Zawodowego, podjęto decyzję o budowie Górnośląskiej Głównej Stacji Ratownictwa Górniczego w Bytomiu. Same prace budo-walne rozpoczęły się rok później.
Mimo wciąż trwających prac budowlanych, w 1908 roku formalnie oddano do użytku Stację w Bytomiu. Wtedy zakończono prace m.in. przy budowie sztolni doświadczalnej. A sama Stacja zmieniała nazwę na „Górnośląską Główną Stację Ratownictwa Górniczego” i „Górnośląską Sztolnię Doświadczalną w Bytomiu”.
Zgodnie z przyjętym regulaminem Stacja została zobowiązana do udzielania pomocy zakładom górniczym w przypadku awarii czy akcji ratowniczych.
Działania te nie zmieniły się nawet podczas trwania I wojny światowej. Po jej zakończeniu cały Górny Śląsk stał się terenem spornym między odrodzoną Polską a Niemcami. Dopiero w 1922 roku, po trzech powstaniach śląskich i przeprowadzonym plebiscycie, wytyczono granicę odrodzonej Rzeczpospolitej. Stacja, sam Bytom, jak i część zachodnia okręgu śląskiego zostały przydzielone administracyjnie do Niemiec. Część wschodnia okręgu śląskiego znalazła się w granicach Polski. Mimo to Stacja nadzorowała i koordynowała działania służb ratowniczych w całym okręgu, zmieniając pod koniec lat 20-tych XX wieku nazwę na „Górnośląską Główną Stację Ratownictwa Górniczego i Sztolnię Doświadczalną w Bytomiu”. W 1929 roku w Stacji utworzono stałe górnicze pogotowie ratownicze.
Po wybuchu II wojny światowej na ziemiach polskich, „Górnośląskiej Głównej Stacji Ratownictwa Górniczego” powierzony został nadzór i kontrola nad wszystkimi służbami ratownictwa górniczego.
Kolejne zmiany w organizacji ratownictwa górniczego przypadły na lata 1941-1942. Utworzono wówczas „Górnośląski Związek dla Bezpieczeństwa Kopalń i Ratownictwa Górniczego”, który przejął od „Spółki Brackiej” zarządzanie i utrzymanie Stacji w Bytomiu.
Po zakończeniu II wojny światowej cały Okręg Górnośląski znalazł się w administracyjnych granicach Polski. Utworzono wtedy Centralny Zarząd Przemysłu Węglowego, który nadzorował istniejące stacje ratownictwa nie tylko na Górnym Śląsku (Bytom, Mikołów), ale też na Pogórzu Zachodniosudeckim (Wałbrzych).
W 1947 roku decyzją CZPW zlikwidowano stację w Mikołowie, a jej pomieszczenia przekazano Instytutowi Naukowo-Badawczemu Przemysłu Węglowego. W tym samym czasie podjęto decyzję o zmianie Stacji w Bytomiu, Sosnowcu i Wałbrzychu w Okręgowe Stacje Ratownictwa Górniczego. Stacji w Bytomiu powierzono rolę koordynatora działań ratowniczych.
Kolejne zmiany w ratownictwie górniczym wprowadzono już w 1948 roku. Wtedy też powołano przedsiębiorstwo-Stację Ratownictwa Górniczego Przemysłu Węglowego w Bytomiu z okręgowymi oddziałami w Bytomiu, Sosnowcu i Wałbrzychu.
Najistotniejsze zmiany w działalności ratownictwa górniczego wprowadzono w 1958 roku. Wtedy SRGPW przemianowano w Centralną Stację Ratownictwa Górniczego, która zaczęła nadzorować i kontrolować ratownictwo we wszystkich zakładach górniczych. CSRG została też przemianowana na przedsiębiorstwo państwowe. W 1958 roku powstały również kolejne OSRG w Jaworznie, Tychach, Wodzisławiu Śląskim i Zabrzu.
Dzięki staraniom CSRG i przy wsparciu Wyższego Urzędu Górniczego w kolejnych latach zorganizowano kolejne OSRG:
- 1963 r. dla kopalń surowców chemicznych z siedzibą w Kłodawie i Rudkach koło Kielc (zlikwidowana w 1972 r.), a w 1972 r. w Tamobrzegu-Machowie,
- 1965r. dla kopalń rud żelaza w Częstochowie – Sabinowie, a w 1971 r. w Lubinie dla kopalń rud miedzi,
- 1976r. dla kopalń ropy naftowej i gazu ziemnego z siedzibą w Krakowie.
W 1974 roku zakończono rozpoczęte cztery lata wcześniej prace związane z budową nowego budynku Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego.
1 stycznia 2005 roku Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego została przekształcona w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa o szczególnym znaczeniu dla gospodarki.
Historia
